فمتولیزیک چشم: هر آنچه پیش از تصمیم‌گیری باید بدانید

عمل جراحی لیزر در محل کراتومیلوسیس به کمک فمتوسکند (Femtosecond-assisted LASIK) یا به اختصار فمتولیزیک، نوعی پیشرفته از جراحی لیزری چشم است. این روش، در کنار سایر جراحی‌های انکساری، برای تغییر شکل قرنیه چشم با هدف رفع مشکلات بینایی به کار می‌رود و می‌تواند جایگزینی برای عینک یا لنزهای تماسی باشد. در این راهنما، به

عمل جراحی لیزر در محل کراتومیلوسیس به کمک فمتوسکند (Femtosecond-assisted LASIK) یا به اختصار فمتولیزیک، نوعی پیشرفته از جراحی لیزری چشم است. این روش، در کنار سایر جراحی‌های انکساری، برای تغییر شکل قرنیه چشم با هدف رفع مشکلات بینایی به کار می‌رود و می‌تواند جایگزینی برای عینک یا لنزهای تماسی باشد. در این راهنما، به بررسی جامع این تکنیک، از تاریخچه تا نحوه عملکرد، شرایط لازم، خطرات، هزینه‌ها و فرآیند بهبودی می‌پردازیم.

ریشه‌ها و تکامل (از کراتومیلوسیس تا لیزر فمتوسکند)

ایده “کراتومیلوسیس” یا تغییر شکل قرنیه برای اصلاح عیوب انکساری، اولین بار در حدود سال ۱۹۴۸ مطرح شد و با استفاده از ابزار جراحی کوچکی با تیغه لرزان به نام میکروکراتوم انجام می‌گرفت (روشی که به نام ALK شناخته می‌شد). در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل ۱۹۹۰، تکنولوژی پیشرفت کرد و روش کراتکتومی فوتورفراکتیو (PRK) با استفاده از لیزر برای شکل‌دهی دقیق سطح قرنیه معرفی شد. لیزیک (LASIK) اساساً ترکیبی از این دو بود: ایجاد یک لایه یا فلپ نازک (مانند ALK) و سپس استفاده از لیزر برای تغییر شکل زیر آن (مانند PRK). نقطه عطف بعدی، توسعه لیزر فمتوسکند در اوایل دهه ۱۹۹۰ بود که به جراحان اجازه داد فلپ قرنیه را به جای ابزار مکانیکی، با استفاده از لیزر ایجاد کنند. این پیشرفت منجر به تولد فمتولیزیک شد که امکان بازگرداندن فلپ بدون نیاز به بخیه و بهبودی سریع‌تر را فراهم کرد.

فمتولیزیک چگونه دید را اصلاح می‌کند؟

برای درک عملکرد فمتولیزیک، ابتدا باید دلیل مشکلات بینایی را بدانیم. عیوب انکساری زمانی رخ می‌دهند که چشم در خم کردن (شکست) و متمرکز کردن صحیح نور مشکل دارد:

• نزدیک‌بینی (Myopia): قرنیه بیش از حد انحنا دارد و نور جلوی شبکیه متمرکز می‌شود. فمتولیزیک با کاهش انحنای قرنیه آن را اصلاح می‌کند.
• دوربینی (Hyperopia): قرنیه بیش از حد تخت است و نور پشت شبکیه متمرکز می‌شود. فمتولیزیک با افزایش انحنای قرنیه آن را اصلاح می‌کند.
• آستیگماتیسم (Astigmatism): انحنای قرنیه نامنظم است. فمتولیزیک با تغییر شکل نواحی نامنظم، آن را اصلاح می‌کند.
• پیرچشمی (Presbyopia): کاهش انعطاف‌پذیری عدسی چشم به دلیل افزایش سن. اگرچه فمتولیزیک گاهی می‌تواند به این مشکل کمک کند (مثلاً با تکنیک‌های خاص مانند مونوویژن یا سوپراکور)، اما خود پیرچشمی ناشی از تغییر در عدسی است نه قرنیه، و گاهی می‌تواند مانعی برای انجام عمل باشد.

فمتولیزیک تنها مشکلاتی را که با تغییر شکل قرنیه قابل حل هستند، اصلاح می‌کند.

آیا شما کاندیدای مناسبی هستید؟ (شرایط و موانع)

برای اینکه کاندیدای مناسبی برای فمتولیزیک باشید، باید معیارهای زیر را داشته باشید:

• سن: ۱۸ سال و بالاتر.
• ثبات بینایی: عدم تغییر نمره عینک یا لنز طی یک سال گذشته؛ عدم مصرف داروهایی که بینایی را تغییر می‌دهند؛ عدم وجود نوسانات هورمونی مؤثر بر دید (مانند دوران شیردهی یا دیابت کنترل نشده).
• توانایی خوب ترمیم زخم: عدم وجود بیماری یا مصرف داروهایی که مانع بهبودی مناسب شوند.
• ضخامت قرنیه: قرنیه نباید بیش از حد نازک باشد، زیرا ریسک عوارض جدی (مانند اکتازی) را افزایش می‌دهد.
• عدم سابقه جراحی انکساری قبلی: برخی جراحی‌های قبلی ممکن است مانع انجام فمتولیزیک شوند.

شرایطی که ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشند یا مانع عمل شوند عبارتند از: بلفاریت (التهاب لبه پلک)، خشکی چشم شدید، گلوکوم (آب سیاه)، سابقه تبخال چشمی، ایریت (التهاب عنبیه)، قوز قرنیه (کراتوکونوس)، فشار بالای چشم، پیرچشمی، یووئیت (التهاب لایه میانی چشم) و بیماری‌های خودایمنی.

نگاهی به فرآیند جراحی فمتولیزیک

در روز عمل، مراحل زیر طی می‌شود:

1. شما روی یک صندلی قابل تنظیم دراز می‌کشید.
2. قطره‌های بی‌حسی در چشم ریخته می‌شود.
3. از وسیله‌ای (اسپکولوم) برای باز نگه داشتن پلک‌ها استفاده می‌شود.
4. یک حلقه مکنده روی چشم قرار گرفته و مکش اعمال می‌شود (ممکن است حس فشار یا تاری موقت ایجاد کند).
5. لیزر فمتوسکند پالس‌هایی را برای ایجاد دقیق فلپ در سطح قرنیه ارسال می‌کند.
6. مکش برداشته شده و جراح فلپ را به آرامی کنار می‌زند.
7. لیزر اگزایمر با هدایت کامپیوتری و بر اساس نقشه چشم شما، بافت قرنیه را برای اصلاح عیب انکساری تراش می‌دهد (ممکن است صدای کلیک مانند یا بوی شبیه سوختن مو حس شود).
8. فلپ به محل اولیه خود بازگردانده می‌شود و بدون نیاز به بخیه در جای خود می‌چسبد.

کل فرآیند برای هر چشم معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. حتماً باید همراهی برای بازگشت به خانه داشته باشید.

خطرات و عوارض جانبی ممکن (عمومی و اختصاصی)

مانند هر عملی، فمتولیزیک نیز ریسک‌هایی دارد:

• خطرات عمومی لیزیک: عدم دستیابی به نتیجه مطلوب، کاهش اثربخشی در طول زمان، از دست دادن دائمی بینایی (بسیار نادر)، علائم بینایی مداوم مانند هاله اطراف نورها.
• عوارض اختصاصی فمتولیزیک:
  • لایه حباب مات (OBL): تجمع حباب‌های گاز زیر فلپ که می‌تواند کار لیزر اگزایمر را مختل کند.
  • سندرم حساسیت گذرا به نور (TLSS): چند روز یا هفته پس از عمل رخ می‌دهد و باعث حساسیت شدید به نور و مشکلات دید می‌شود (با استروئید موضعی قابل درمان است).
  • خیرگی رنگین‌کمانی: ناشی از بی‌نظمی‌های بسیار ریز در سطح پشتی فلپ که باعث دیدن نوارهای رنگی هنگام نگاه به منبع نور سفید می‌شود.

دوره بهبودی و مراقبت‌های پس از عمل

پس از عمل ممکن است علائم زیر را تجربه کنید که معمولاً چند روز طول می‌کشند:

• ناراحتی خفیف (درد، سوزش، خارش).
• اشک‌ریزش.
• دید مه‌آلود یا تار.
• حساسیت به نور.
• هاله یا خیرگی اطراف نورها.
• قرمزی چشم.

دستورالعمل‌های مراقبتی معمولاً شامل موارد زیر است:

• استفاده از محافظ چشم برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول.
• مراجعه برای ویزیت روز بعد از عمل.
• استفاده دقیق از قطره‌های چشمی تجویز شده (ضد عفونت و التهاب).
• عدم استفاده از لنز تماسی.
• پرهیز از لوسیون، کرم و لوازم آرایش نزدیک چشم برای ۲ هفته.
• محدودیت فعالیت‌های ورزشی غیر تماسی و سنگین برای ۱ تا ۳ روز.
• پرهیز از شنا و جکوزی برای ۱ تا ۲ هفته.
• پرهیز از ورزش‌های تماسی برای حداقل ۴ هفته.

به یاد داشته باشید که دید شما ممکن است طی چند ماه اول نوسان داشته باشد و رسیدن به نتیجه نهایی ۳ تا ۶ ماه طول بکشد. ویزیت‌های منظم پیگیری تا حداقل ۶ ماه ضروری است.

آمادگی برای عمل و ملاحظات هزینه

قبل از عمل:

• با جراح خود در مورد اهداف، ریسک‌ها و نتایج واقع‌بینانه صحبت کنید.
• استفاده از لنزهای تماسی را طبق دستور (معمولاً ۱ تا ۳ هفته قبل) متوقف کنید.
• معاینه و اسکن کامل چشم انجام خواهد شد تا لیزر بر اساس آن هدایت شود.
• از الزامات شغلی خود در مورد جراحی انکساری مطلع شوید.
• هزینه‌ها را بررسی کنید. فمتولیزیک معمولاً گران‌تر از لیزیک سنتی است و تحت پوشش بیمه پایه نیست (از HSA/FSA یا تخفیف‌های احتمالی می‌توان استفاده کرد). مراقب پیشنهادهای بسیار ارزان باشید. هزینه معمولاً شامل معاینه، عمل، ویزیت‌ها و داروهای بعد از عمل است.
• همراه برای روز عمل هماهنگ کنید.
• از مواد آرایشی و بهداشتی نزدیک چشم در روز قبل و روز عمل استفاده نکنید.

بخش ۸: فمتولیزیک در کنار سایر روش‌ها

هدف تمام روش‌های انکساری، تغییر شکل قرنیه با لیزر است. تفاوت اصلی در نحوه دسترسی به لایه‌های زیرین قرنیه است:

• لیزیک سنتی: فلپ با تیغه مکانیکی.
• فمتولیزیک: فلپ با لیزر فمتوسکند.
• PRK: لایه سطحی کاملاً برداشته می‌شود.
• SMILE: برش بسیار کوچک‌تر از فلپ فمتولیزیک، با استفاده از لیزر فمتوسکند برای خارج کردن لنتیکول.

نتیجه‌گیری

فمتولیزیک به دلیل استفاده از لیزر به جای تیغه برای ایجاد فلپ، می‌تواند بهبودی سریع‌تر و عوارض کمتری نسبت به لیزیک سنتی داشته باشد. هدف نهایی، اصلاح مشکلات بینایی مانند نزدیک‌بینی و دوربینی از طریق تغییر شکل قرنیه است. مانند هر روشی، خطرات و هزینه‌هایی وجود دارد که به ندرت تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. گفتگوی شفاف با جراح در مورد ریسک‌ها، هزینه‌ها و انتظارات واقع‌بینانه قبل از تصمیم‌گیری ضروری است.

مقاله اصلی