جنگنده‌های چینی و پدافند روسی در راه ایران؛ قدرت نظامی کشور دگرگون می‌شود +ویدیو
یک تحلیل‌گر ترک می‌گوید تحویل دسته‌ای از J‑10C و به‌روز شدن ناوگان با میگ‑۲۹ و سوخوها و سامانه‌های پدافندی می‌تواند توان بازدارندگی هوایی ایران را به طور ملموسی افزایش دهد.
اقتصادآنلاین نوشت: جنگنده میگ-۲۹ (MiG-۲۹) که در ناتو با نام “فالکروم” (Fulcrum) شناخته می‌شود، یکی از برجسته‌ترین نمادهای قدرت هوایی اتحاد جماهیر شوروی سابق و فدراسیون روسیه کنونی است. این جنگنده دو موتوره در دهه ۱۹۷۰ و به عنوان پاسخی مستقیم به جنگنده‌های نسل چهارم غربی، به‌ویژه F-۱۵ Eagle و F-۱۶ Fighting Falcon، طراحی شد. میگ-۲۹ به سرعت به دلیل مانورپذیری استثنایی در سرعت‌های پایین و طراحی آیرودینامیکی پیشرفته‌اش، شهرت جهانی پیدا کرد.
از زمان ورود به خدمت در سال ۱۹۸۳، میگ-۲۹ در بیش از ۳۰ کشور عملیاتی شده است و دفتر طراحی میکویان-گورویچ همواره تلاش کرده تا این پلتفرم را با نیازهای جنگ مدرن تطبیق دهد. در این بازنویسی، به بررسی جامع مشخصات، قابلیت‌ها و وضعیت عملیاتی نسخه‌های پیشرفته میگ-۲۹ تا سال ۲۰۲۵ می‌پردازیم.
تاریخچه و سیر تکامل
دفتر طراحی میگ کار بر روی این پروژه را در دهه ۱۹۷۰ با هدف ساخت یک جنگنده برتری هوایی سبک‌تر و مانورپذیرتر نسبت به جنگنده سنگین سوخو-۲۷ آغاز کرد. اولین پرواز آن در اکتبر ۱۹۷۷ انجام شد و تولید انبوه از سال ۱۹۸۲ آغاز گردید. نسخه‌های اولیه، مانند میگ-۲۹ مدل ۹.۱۲ (Fulcrum-A)، با وجود عملکرد فوق‌العاده در نبردهای نزدیک (Dogfight)، از محدودیت‌هایی چون برد عملیاتی کم و سامانه‌های الکترونیکی (Avionics) ساده رنج می‌بردند.
با فروپاشی شوروی، نیاز به جنگنده‌ای چندمنظوره با برد بیشتر احساس شد. این امر منجر به توسعه نسخه‌های پیشرفته‌ای نظیر میگ-۲۹SMT، میگ-۲۹M/M۲ و مدل ناوپایه میگ-۲۹K/KUB شد. این ارتقاءها میگ-۲۹ را از یک رهگیر نقطه‌ای به یک جنگنده چندمنظوره با قابلیت حمل تسلیحات دقیق تبدیل کردند.
مشخصات فنی نسخه‌های مدرن (MiG-۲۹M/M۲ و MiG-۲۹K)
نسخه‌های مدرن میگ-۲۹ تحول قابل ملاحظه‌ای در مشخصات فنی داشته‌اند. مدل‌های M/M۲ (مدل‌های زمینی) و K (مدل‌های ناوپایه)، که به عنوان پیشرفته‌ترین نمونه‌ها قبل از میگ-۳۵ شناخته می‌شوند، بهبودهای زیر را شاهد بوده‌اند:
| مشخصه فنی | مدل MiG-29M/M2 |
|---|---|
| طول / دهانه بال / ارتفاع | ۱۷.۳۷ م / ۱۱.۳۶ م / ۴.۷۳ م |
| مساحت بال | ۳۸ متر مربع |
| وزن خالی / حداکثر وزن برخاست | ۱۱,۰۰۰ کیلوگرم / ۲۳,۵۰۰ کیلوگرم |
| موتورها | ۲ × توربوفن کلیموف RD-33M/MK |
| رانش موتور | ۸۱.۳ تا ۸۸.۲ کیلونیوتن با پس‌سوز (در مدل‌های MK) |
| حداکثر سرعت | ۲,۴۰۰ کیلومتر در ساعت (ماخ ۲.۲۵) |
| سقف پرواز | ۱۸,۰۰۰ متر |
| برد انتقالی | ۲,۹۰۰ کیلومتر با ۳ مخزن خارجی (با قابلیت سوخت‌گیری هوایی) |
| بار مفید (تسلیحات) | ۴,۵۰۰ تا ۵,۵۰۰ کیلوگرم |
| ایستگاه‌های تسلیحاتی | ۷ تا ۹ نقطه |
نسخه میگ-۲۹K (ناوپایه) با بدنه تقویت‌شده، بال‌های تاشو، و قلاب فرود، به‌طور خاص برای عملیات در عرشه ناوهای هواپیمابر (مانند ناو آدمیرال کوزنتسوف روسیه و ناوهای هندی) طراحی شده است.
سیستم‌های الکترونیکی و قابلیت‌های رزمی
تفاوت اصلی میان نسخه‌های قدیمی و مدل‌های جدید در سامانه‌های الکترونیکی پروازی (Avionics) است که قابلیت‌های میگ-۲۹ را به سطح نسل ۴+ رسانده است:
سامانه‌های حسگر و رادار
رادار: در مدل‌های SMT و M/M۲، از رادار Zhuk-ME (PESA) استفاده می‌شود که قادر است اهداف هوایی را از فاصله ۱۲۰ کیلومتری کشف، ۱۰ هدف را همزمان ردیابی، و به ۴ هدف درگیر شود. نسخه‌های صادراتی اخیر (مانند میگ-۲۹UPG هند) به رادار Zhuk-A (AESA) مجهز شده‌اند که برد آن به ۱۳۰ تا ۱۶۰ کیلومتر افزایش یافته و مقاومت بیشتری در برابر اقدامات متقابل الکترونیکی دارد.
OLS-UE: یک سیستم جستجو و ردیابی مادون قرمز (IRST) برای تشخیص اهداف در حالت پسیو (بدون انتشار امواج راداری) با برد تا ۶۰ کیلومتر.
کابین خلبان و جنگ الکترونیک
کابین خلبان: کابین‌های قدیمی آنالوگ با کابین‌های “شیشه‌ای” دیجیتال مجهز به نمایشگرهای چندمنظوره (MFD)، نمایشگر سربالا (HUD) پیشرفته، و سیستم کنترل دسته گاز و جوی استیک (HOTAS) جایگزین شده‌اند.
جنگ الکترونیک (EW): مدل‌های مدرن دارای سیستم‌های دفاعی شامل اخلال‌گرهای راداری، چف و فلر برای منحرف کردن موشک‌ها هستند. همچنین با غلاف‌های هدف‌گیری دقیق (مانند Kaira-۲۴) برای حملات زمینی سازگار شده‌اند.
قابلیت‌های رزمی چندمنظوره
نبرد هوایی: میگ-۲۹ همچنان در نبردهای نزدیک به دلیل نرخ صعود بالا و مانورپذیری بی‌نظیر (تحمل نیروی G تا +۹) یک رقیب سرسخت است. در نبردهای فراتر از دید (BVR) مجهز به موشک‌های R-۷۷ (فعال راداری با برد ۸۰ تا ۱۱۰ کیلومتر) و R-۷۳ (مادون قرمز با قابلیت دید بالا) است.
حمله به اهداف زمینی و دریایی: توانایی حمل طیف گسترده‌ای از مهمات دقیق، شامل بمب‌های هدایت‌شونده KAB-۵۰۰، موشک‌های هوا به سطح Kh-۲۹ و موشک‌های ضد رادار و ضد کشتی Kh-۳۱ و Kh-۳۵ را دارد.
وضعیت عملیاتی جهانی تا ۲۰۲۵
تا سال ۲۰۲۵، میگ-۲۹ با وجود توسعه جنگنده‌های نسل ۵، همچنان یک اسب‌کاری مهم برای نیروی هوافضای روسیه (VKS) و مشتریان صادراتی آن محسوب می‌شود.
روسیه: روسیه عمدتاً از نسخه‌های ارتقاءیافته MiG-۲۹SMT و مدل‌های ناوپایه MiG-۲۹K استفاده می‌کند.
کاربرد در جنگ‌ها: در درگیری‌های اخیر مانند جنگ اوکراین، میگ-۲۹های اوکراینی نقش مهمی در دفاع هوایی ایفا کردند و توانستند تسلیحات غربی مانند موشک‌های ضد رادار AGM-۸۸ HARM را با موفقیت شلیک کنند، که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری این پلتفرم برای ادغام فناوری‌های جدید است.
صادرات: کشورهایی نظیر هند (با بیش از ۶۰ فروند MiG-۲۹UPG و MiG-۲۹K)، الجزایر، صربستان و مصر از کاربران کلیدی این جنگنده هستند و به دلیل هزینه‌های نسبتاً پایین عملیاتی، ارتقاءهای مستمری بر روی ناوگان خود اعمال می‌کنند.
ارزیابی نهایی: نقاط قوت و ضعف
| نقاط قوت (Pro) | نقاط ضعف (Con) |
|---|---|
| مانورپذیری بی‌نظیر در نبردهای نزدیک (Dogfight). | برد عملیاتی محدود در مقایسه با جنگنده‌های مدرن‌تر (مانند F-15E یا سوخو-۳۰). |
| هزینه عملیاتی و خرید پایین‌تر نسبت به رقبای غربی. | Avionics قدیمی‌تر در نسخه‌های اولیه و غیرارتقاءیافته. |
| قابلیت‌های چندمنظوره قوی در نسخه‌های M/M2 و K. | نگهداری پیچیده موتورهای RD-33 (البته مدل‌های MK بهبود یافته‌اند). |
| سازگاری بالا با تسلیحات متنوع روسی. | عدم وجود قابلیت رادارگریزی (Stealth) در برابر جنگنده‌های نسل ۵ مانند F-35. |
جنگنده میگ-۲۹، به‌ویژه در نسخه‌های ارتقاءیافته، همچنان یک پلتفرم رزمی بسیار توانا و اقتصادی برای کشورهایی با بودجه دفاعی محدود یا در نقش یک راه‌حل موقت است. نسخه‌های جدید می‌توانند در برابر جنگنده‌های نسل چهارم مانند اف-۱۵ و اف-۱۶ مانور و مقابله قابل قبولی داشته باشند، اما در نبردهای مدرن و در مقابل جنگنده‌های نسل پنجمی مانند F-۳۵ و نمونه‌های ارتقاءیافته F-۱۵EX که بر نبرد فراتر از دید و رادارگریزی تکیه دارند، شانس اندکی برای بقا در میدان نبرد خواهند داشت. ارتقاءهای اخیر با تمرکز بر رادارهای AESA و سیستم‌های جنگ الکترونیک، عمر عملیاتی میگ-۲۹ را تا دهه ۲۰۳۰ تمدید کرده‌اند.
