یکی از پیچیده‌ترین بخش‌های محاسبه حقوق و دستمزد در سازمان‌ها، تعیین دقیق میزان جمعه‌کاری کارکنان است. حسابداران برای انجام صحیح این محاسبات باید با قوانین کار و نحوه تفکیک جمعه‌کاری از اضافه‌کاری آشنایی کامل داشته باشند تا نه از حق کارگر کاسته شود و نه هزینه اضافی به مجموعه تحمیل گردد.
تعریف قانونی جمعه‌کاری
بر اساس ماده ۵۱ قانون کار، ساعت کاری استاندارد برای هر کارگر ۴۴ ساعت در هفته است که معمولاً معادل ۸ ساعت در روز در نظر گرفته می‌شود. البته مشاغل سخت و زیان‌آور دارای محدودیت‌های خاصی هستند و حداکثر ساعت کاری آن‌ها ۳۶ ساعت در هفته است. فعالیت‌هایی که خارج از این چارچوب انجام می‌شوند، مشمول مزایای خاصی نظیر اضافه‌کاری و جمعه‌کاری خواهند بود.
در همین راستا، ماده ۶۲ قانون کار روز جمعه را به عنوان تعطیلی رسمی با حقوق مشخص کرده است. ولی در شرایط خاص مانند نیازهای ضروری یا توافق میان کارگر و کارفرما، امکان فعالیت در روز جمعه وجود دارد. در این صورت، باید روز دیگری از هفته به عنوان تعطیلی جایگزین در نظر گرفته شود.
نحوه محاسبه حقوق جمعه‌کاری
حقوق تعلق‌گرفته بابت فعالیت در روز جمعه، در مقایسه با سایر روزهای کاری دارای ضریبی متفاوت است. بر اساس قانون، کار در جمعه با تعطیلی جبرانی، مستحق دریافت ۴۰ درصد بیشتر از مزد روزانه است. اما اگر تعطیلی جایگزینی در هفته لحاظ نشده باشد، این میزان به ۸۰ درصد افزایش می‌یابد (یعنی مزد عادی × ۱.۸).
دو حالت رایج:
جمعه‌کاری با تعطیلی در هفته:
محاسبه بر اساس ۴۰٪ اضافه بر مزد روزانه
فرمول: مزد روزانه × 0.4
جمعه‌کاری بدون تعطیلی جایگزین:
محاسبه بر اساس ۸۰٪ اضافه بر مزد روزانه
فرمول: مزد روزانه × 1.8
تفاوت میان اضافه‌کاری و جمعه‌کاری
اضافه‌کاری به ساعت‌هایی گفته می‌شود که فرد بیش از زمان موظفی (مثلاً ۴۴ ساعت در هفته) کار می‌کند، فارغ از اینکه در چه روزی انجام شده باشد.
جمعه‌کاری صرفاً به کار انجام‌شده در روز جمعه گفته می‌شود که طبق قانون، روز تعطیل رسمی هفتگی محسوب می‌شود. این موضوع در بندهای گزارش حسابرسی هم ممکن است بیاید.
فرمول اضافه‌کاری:
نرخ هر ساعت = (حقوق پایه + مزایای شغلی) ÷ 7.33
مبلغ اضافه‌کاری = نرخ ساعت × تعداد ساعات اضافه‌کاری × 1.4
نمونه محاسبه واقعی
فرض کنید کارگری حقوق روزانه ۴,۰۰۰,۰۰۰ ریال دارد و ۲۴ ساعت اضافه‌کاری کرده است، که ۸ ساعت آن مربوط به روز جمعه است.
محاسبه دستمزد:
نرخ هر ساعت عادی = 4,000,000 ÷ 7.33 = ریال 545,703
اضافه‌کاری عادی = 545,703 × 1.4 = ریال 763,984
مجموع ۲۴ ساعت اضافه‌کاری = 763,984 × 24 = ریال 18,335,616
محاسبه جمعه‌کاری:
اگر تعطیلی جبرانی داشته باشد: 4,000,000 × 0.4 = ریال 1,600,000
اگر بدون تعطیلی جایگزین باشد: 4,000,000 × 1.4 = ریال 5,600,000
در حالت دوم (بدون تعطیلی جبرانی)، به دلیل محاسبه اضافه‌کاری و جمعه‌کاری هم‌زمان، ضریب ۱.۸ لحاظ می‌شود.
نکته مهم در محاسبه
در محاسبه جمعه‌کاری و اضافه‌کاری، تنها مواردی مانند حقوق پایه، پایه سنوات، حق شغل، حق مسئولیت و دیگر مزایای مرتبط با شغل در نظر گرفته می‌شود. مزایای رفاهی و پاداش‌های غیرمستمر در این محاسبه لحاظ نمی‌شوند.
ابزار دقیق محاسبه
امروزه بیشتر شرکت‌ها با کمک نرم‌افزارهای حسابداری و سیستم‌های ثبت ورود و خروج، محاسبات حقوق، اضافه‌کاری و جمعه‌کاری را انجام می‌دهند. این ابزارها با ورود داده‌های مربوط به حضور پرسنل، امکان محاسبه دقیق را فراهم می‌کنند.
آشنایی با قوانین جمعه‌کاری به حسابداران و مدیران منابع انسانی کمک می‌کند تا از بروز اختلافات مالی و شکایات قانونی جلوگیری کنند. توجه به جزییات حقوقی و محاسباتی در این بخش از حقوق و دستمزد، ضامن رضایت کارکنان و شفافیت عملکرد سازمان خواهد بود.
