مقدمه
تری‌گلیسیرید (Triglyceride) یکی از اصلی‌ترین چربی‌های موجود در خون است که در بدن به عنوان منبع ذخیره انرژی عمل می‌کند. اما زمانی که سطح آن در خون بیش از حد بالا برود، می‌تواند به ریسک بیماری‌های قلبی-عروقی و دیگر اختلالات متابولیک منجر شود. بسیاری از افراد هنگام بررسی علل تری‌گلیسیرید بالا، روی قندها، نوشیدنی‌های شیرین یا کربوهیدرات‌های ساده تمرکز می‌کنند، اما نقش چربی‌ها، به خصوص چربی‌های حیوانی، و نوع پروتئین مصرفی نیز نباید نادیده گرفته شود. یکی از منابع متداول پروتئینی در رژیم غذایی مردم، مرغ است؛ اما آیا مصرف مرغ (به ویژه مرغ پرورشی) می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سطح تری‌گلیسیرید داشته باشد؟ در این مقاله، ضمن بررسی محدودیت‌های شواهد علمی، به مضرات مصرف مرغ و دیگر محصولات حیوانی می‌پردازیم و در نهایت گزینه‌های سالم‌تر گیاهی را معرفی خواهیم کرد.
بخش اول: سطح تری‌گلیسیرید و اهمیت آن در سلامت
تری‌گلیسیرید بالا، بخشی از اختلال چربی خون یا دیس‌لیپیدمی (dyslipidemia) است که خود یکی از عوامل خطر بیماری‌های قلبی، سکته، بیماری کبد چرب و سایر مشکلات متابولیک به حساب می‌آید. Wikipedia
طبق منابع بهداشتی، افزایش تری‌گلیسیرید می‌تواند به التهابات اندوتلیال شریانی، رسوب چربی در عروق و آسیب به ساختار عروقی منجر شود. Beytoote+1
از طرف دیگر، سطح تری‌گلیسیرید تحت تأثیر دو منبع است: تولید داخلی کبدی و ورودی تغذیه‌ای. قلب من بنابراین تنظیم رژیم غذایی یکی از راهبردهای مهم برای کنترل تری‌گلیسیرید است.
بخش دوم: چرا برخی معتقدند مصرف مرغ ممکن است سطح تری‌گلیسیرید را بالا ببرد؟
اگرچه مرغ معمولاً به‌عنوان گزینه سالم‌تر گوشت در مقایسه با گوشت قرمز شناخته می‌شود، اما برخی مکانیسم‌ها و ویژگی‌های ترکیب چربی مرغ ممکن است به افزایش چربی خون، از جمله تری‌گلیسیرید، کمک کنند:
- چربی و ترکیب اسید چرب مرغ
مطالعات نشان داده‌اند که گوشت طیور (مرغ) حاوی چربی است که ترکیب اسیدهای چرب آن شامل چربی‌های اشباع (SFA)، چربی‌های تک‌غیراشباع (MUFA) و چندغیراشباع (PUFA) است. PubMed+1 برخی از این چربی‌ها – به ویژه چربی اشباع – ممکن است در صورت مصرف زیاد، به پروفیل نامناسب لیپیدی کمک کنند. - کلسترول موجود در مرغ
گوشت مرغ حاوی کلسترول است. طبق یک مطالعه، مقادیر کلسترول آزاد در بخش‌های مختلف مرغ (برست، ران) در حدود ۳۷ تا حدود ۹۹ میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم گزارش شده است. PubMed+1 کلسترول دریافتی زیاد، به صورت غیرمستقیم ممکن است با افزایش سنتز لیپید یا تغییر متابولیسم چربی رابطه داشته باشد. - مطالعه‌های اپیدمیولوژیک و کارکرد قلبی-عروقی
در بررسی ارتباط بین مصرف مرغ و عوامل خطر قلبی-عروقی، برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف محصولات حیوانی (مانند گوشت و لبنیات) با نشانگرهای نامطلوب متابولیک همراه است. PubMed با این حال، شایان ذکر است که در بازبینی جامع ارتباط بین مصرف طیور و سلامت متابولیک، نتایج کاملاً یکسان نیست. یک مرور ناریاتی نشان داده است که گوشت مرغ، در بسیاری از مقالات، به عنوان منبع پروتئینی کمتر مضر نسبت به گوشت قرمز مطرح شده است. PMC همچنین، برخی مکانیسم‌های مفید نیز در مصرف مرغ وجود دارد: اسیدهای چرب چندغیراشباع در مرغ می‌توانند بعضی از ریسک‌ها را کاهش دهند. Food and Nutrition Research
بخش سوم: آیا ارتباط مستقیم مرغ با افزایش تری‌گلیسیرید قاطع است؟
در پاسخ به پرسش بالا، باید بگوییم که شواهد علمی کاملاً قاطع مبنی بر این که مصرف مرغ به طور مستقیم و قوی باعث افزایش تری‌گلیسیرید می‌شود، محدود است:
- در یک مطالعه مداخله‌ای روی مردان دارای هیپرکلسترولمی، محققان مصرف مرغ یا گوشت گاو کم‌چرب را مقایسه کردند. نتایج نشان داد که سطح تری‌گلیسیرید در هر دو رژیم تغییر معنادار نداشته و تفاوت معنی‌داری بین گروه‌ها وجود نداشته است. PubMed
- همچنین، در مرور اطلاعات چربی و کلسترول گوشت مرغ، گزارش شده است که محتوای چربی اشباع در مرغ پایین‌تر از برخی گوشت‌های قرمز است و ترکیب اسیدهای چرب آن به گونه‌ای است که در برخی موارد می‌تواند مزایایی نسبت به گوشت‌های پرچرب داشته باشد. BioMed Central+1
- اما با وجود این مزایا، اگر مصرف مرغ همراه با سایر منابع چربی اشباع یا رژیم کلی پرچرب باشد یا روش‌های پخت ناسالم (سرخ کردن، افزودن روغن زیاد) استفاده شود، امکان دارد سطح تری‌گلیسیرید تحت تأثیر قرار گیرد. افزون بر این، کالری مازاد دریافتی (اگر مصرف مرغ منجر به اضافه‌تر کالری شود) می‌تواند تبدیل به تری‌گلیسیرید شود. referencelab.ir
به عبارتی، ارتباط بین مرغ و تری‌گلیسیرید بیشتر به میزان، ترکیب چربی، و سایر اجزای رژیم غذایی بستگی دارد تا مرغ به‌عنوان یک عامل جداگانه قوی افزایش‌دهنده تری‌گلیسیرید.
بخش چهارم: مضرات مصرف محصولات حیوانی (از جمله مرغ)
صرف‌نظر از تأثیر بالقوه مرغ بر تری‌گلیسیرید، مصرف محصولات حیوانی می‌تواند مشکلات و ریسک‌های دیگری نیز برای سلامت فردی و جمعی به همراه داشته باشد:
- افزایش ریسک بیماری‌های قلبی–عروقی
مصرف چربی اشباع و کلسترول از محصولات حیوانی ، به ویژه اگر همراه با رژیم‌های پرکالری باشد، می‌تواند به شکل‌گیری پلاک‌های آترواسکلروتیک کمک کند و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. - التهاب مزمن
رژیم‌های با منابع حیوانی بالا ممکن است به افزایش پروفایل التهابی منتهی شوند؛ این التهاب مزمن یکی از عوامل خطر بیماری‌های متابولیک نظیر مقاومت به انسولین است. - پایداری زیست‌محیطی
تولید گوشت حیوانی، از جمله مرغ پرورشی، با فشار زیادی بر محیط زیست همراه است: مصرف منابع آبی بالا، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی محیطی ، که هم مسائل زیست‌محیطی و هم اخلاقی را مطرح می‌کند. - افزایش دیگر نشانگرهای متابولیک نامطلوب
مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند که رژیم‌های با مصرف محصولات حیوانی با نشانگرهای نامطلوب‌تری مثل مقاومت به انسولین، فشار خون بالا و پروفایل لیپیدی بدتر مرتبط‌اند. PubMed
بخش پنجم: مزایای مصرف جایگزین‌های گیاهی
یکی از رویکردهای مهم برای کنترل تری‌گلیسیرید و بهبود سلامت کلی، کاهش مصرف محصولات حیوانی و جایگزینی آن‌ها با منابع گیاهی سالم است. در ادامه، مزایای این جایگزین‌ها را بررسی می‌کنیم:
- کاهش چربی اشباع و کلسترول
رژیم‌های گیاهی به طور طبیعی چربی اشباع پایین‌تری دارند و کلسترول در گیاهان وجود ندارد (چون کلسترول فقط در محصولات حیوانی یافت می‌شود). این امر می‌تواند به کاهش سطح لیپیدهای مضر کمک کند. AHAd Journals - فیبر بیشتر
گیاهان (سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات ) سرشار از فیبر محلول و نامحلول‌اند. فیبر محلول به‌خصوص در کاهش جذب لیپیدها و کلسترول نقش دارد و می‌تواند به بهبود پروفایل لیپیدی کمک کند. - ترکیب چربی سالم‌تر
در رژیم‌های گیاهی، چربی‌های غیراشباع (تک‌غیراشباع و چندغیراشباع) نسبت به اشباع بیشتر‌اند. بسیاری از این چربی‌ها، مانند امگا-۳ گیاهی (ALA) در گردو، بذر کتان و دانه چیا وجود دارند که می‌توانند التهاب را کاهش دهند و به سلامت قلب کمک کنند. - اثرات مثبت در مطالعات اپیدمیولوژیک و کارآزمایی بالینی
- یک متاآنالیز اخیر نشان داده است که رژیم‌های گیاه‌پایه (شامل گیاه‌خواران و وگن‌ها) با کاهش سطح چربی خون از جمله کلسترول LDL و ویژگی‌های التهابی مرتبط هستند. OUP Academic
- در مطالعهای طولی، افرادی که الگوی رژیم غذایی گیاهی را دنبال کرده‌اند، کاهش قابل توجهی در نشانگرهای خطر متابولیک داشتند. JAMA Network
- همچنین، در یک مرور نگاهی بر رژیم‌های گیاهی، پژوهشگران دریافتند که الگوهای گیاهی باعث کاهش ریسک بیماری قلبی عروقی با بهبود پروفایل چربی خون هستند. MDPI
بخش ششم: توصیه‌های عملی برای کاهش تری‌گلیسیرید با استفاده از رژیم‌های گیاهی
با توجه به شواهد علمی، چند راهکار کاربردی وجود دارد که هر فرد می‌تواند برای کاهش سطح تری‌گلیسیرید و بهبود سلامت قلبی خود در نظر بگیرد:
- کاهش میزان مصرف مرغ و دیگر گوشت‌های حیوانی
نه لزوماً حذف کامل، ولی کاهش دفعات و اندازه وعده می‌تواند کمک بزرگی باشد. به خصوص استفاده از بخش‌های کم‌چربی مرغ مثل سینه بدون پوست و پخت سالم (بخارپز، کبابی) به جای سرخ کردن توصیه می‌شود. - افزایش مصرف منابع گیاهی پروتئینی
جایگزین‌هایی مثل عدس، نخود، لوبیا، توفو یا تمپه را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این منابع نه تنها پروتئین خوبی دارند، بلکه فیبر و چربی سالم هم تأمین می‌کنند. - گنجاندن چربی‌های سالم گیاهی
از آجیل‌ها (مثل گردو، بادام)، دانه‌ها (کتان، چیا، شاهدانه) و روغن‌های سالم مانند روغن زیتون فرابکر استفاده کنید. این چربی‌ها ترکیب بسیار بهتری برای سلامت لیپیدی دارند. - افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
این مواد سرشار از فیبر، پلی فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌اند که به کاهش التهاب و بهبود سوخت‌وساز چربی کمک می‌کنند. - کنترل کالری و فعالیت بدنی
چون کالری مازاد می‌تواند به عنوان چربی ذخیره شده و سطح تری‌گلیسیرید را افزایش دهد، حفظ وزن در محدوده سالم و فعالیت بدنی منظم بسیار مهم است. همچنین پیروی از الگوهای تغذیه‌ای مثل الگوی «Portfolio Diet» (یک رژیم گیاهی درمانی که شامل فیبر محلول، پروتئین سویا، استرول گیاهی و مغزهاست) می‌تواند تأثیر زیادی بر بهبود پروفایل چربی خون داشته باشد. Wikipedia - پایش منظم چربی خون
در صورت داشتن سابقه تری‌گلیسیرید بالا یا عوامل خطر قلبی، توصیه می‌شود سطح تری‌گلیسیرید خون با ازمایشات دوره‌ای کنترل شود و تغییرات رژیم غذایی خود را با پزشک یا متخصص تغذیه در میان بگذارید.
جمع‌بندی
- اگرچه مصرف مرغ یکی از متداول‌ترین منابع پروتئینی است و در بسیاری موارد به‌عنوان گزینه‌ای نسبتاً سالم‌تر در مقایسه با گوشت قرمز معرفی می‌شود، شواهد علمی نشان‌دهنده رابطه قاطع و مستقیمی بین مصرف مرغ و افزایش تری‌گلیسیرید نیستند. تأثیر مرغ بر تری‌گلیسیرید بیشتر به نحوه مصرف (چربی، روش پخت، مقدار) و ترکیب کلی رژیم غذایی بستگی دارد.
- با این حال، مصرف محصولات حیوانی، به ویژه در قالب رژیم‌های پرچرب یا پرکالری، می‌تواند ریسک‌های دیگری برای سلامت به همراه داشته باشد، از جمله بیماری قلبی، التهاب و فشار بر منابع زیست‌محیطی.
- رژیم‌های گیاهی به عنوان جایگزینی منطقی پیشنهاد می‌شوند. منابع گیاهی پروتئینی، چربی‌های سالم گیاهی و فیبر بالا می‌توانند بهبود چشمگیری در پروفایل چربی خون ایجاد کنند و به کاهش تری‌گلیسیرید کمک نمایند.
- در نهایت، یک رویکرد متعادل و آگاهانه به تغذیه — کاهش مصرف حیوانی، افزایش گیاهی، کنترل کالری و فعالیت بدنی منظم — بهترین راه برای بهبود سلامت متابولیک و کاهش ریسک تری‌گلیسیرید بالا است.
منابع
- Connolly, G.؛ et al. «Poultry Consumption and Human Cardiometabolic Health: A Narrative Review.» PMC, 2023. PMC
- Marangoni, F.؛ et al. «Role of poultry meat in a balanced diet aimed at cardiovascular prevention.» Food & Nutrition Research, 2015. Food and Nutrition Research
- Milićević, D.؛ et al. «The role of total fats, saturated/unsaturated fatty acids and cholesterol content in chicken meat as cardiovascular risk factors.» LipidWorld, 2014. BioMed Central
- Dal Bosco, A.؛ et al. «Indexing of Fatty Acids in Poultry Meat for Its Nutritional Value.» Nutrients, 2022. MDPI
- De Biase, S. G.؛ et al. «Vegetarian Diet and Cholesterol and Triglycerides Levels.» Arquivos Brasileiros de Cardiologia, 2007. SciELO
- Koch, C. A.؛ et al. «Vegetarian or vegan diets and blood lipids: a meta‑analysis of randomized controlled trials.» European Heart Journal, 2023. OUP Academic
- Austin, G.؛ et al. «Cardiovascular Disease Risk in Individuals Following Plant‑Based Diets.» Nutrients, 2024. MDPI
- Wang, T.؛ et al. «Vegetarian Dietary Patterns and Cardiometabolic Risk in High‑Risk Individuals.» JAMA Network Open, 2023. JAMA Network
- Referencelab.ir. «رژیم غذایی برای کنترل تری گلیسیرید.» referencelab.ir
- Fitclub.ir. «غذاهای ممنوعه برای تری گلیسیرید بالا.» Fit Club
برای مطالعه بیشتر
https://cruelty.farm/
https://cruelty.farm/for-animals/
https://cruelty.farm/for-environment/
https://cruelty.farm/for-humans/
https://cruelty.farm/take-action-now/
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://huf.ac/
https://sabzito.com/
https://www.instagram.com/mehravamag/
