سرطان، یکی از پیچیدهترین و چالشبرانگیزترین بیماریهای عصر ما، سالهاست که پژوهشگران را به بررسی دقیقتر ارتباط میان سبک زندگی، تغذیه و بروز انواع سرطانها واداشته است. در میان تمام عواملی که به کاهش خطر ابتلا و کمک به کنترل این بیماری کمک میکنند، رژیم غذایی جایگاهی ویژه دارد؛ زیرا غذایی که هر روز وارد بدن ما میشود، مستقیماً با سلامت سلولی، التهاب، سیستم ایمنی و حتی بیان ژنها ارتباط دارد. طی دهههای اخیر، با افزایش مطالعات تغذیهای، نقش رژیم گیاهی—از گیاهخواری تا وگان—بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و شواهد علمی نشان دادهاند که تغذیه مبتنی بر گیاهان در کاهش خطر بروز برخی از شایعترین سرطانها نقش بسیار مؤثری دارد.
۱. چرا تغذیه تا این اندازه بر سرطان اثر میگذارد؟
بدن انسان برای آنکه بتواند با نظم و سلامت کار کند، به دریافت مداوم مواد مغذی، ویتامینها، فیبر، آنتیاکسیدانها و هزاران ترکیب ریزمغذی دیگر نیاز دارد. همین مواد هستند که روندهای حیاتی مانند ترمیم DNA، مبارزه با رادیکالهای آزاد، استحکام سیستم ایمنی و حفظ تعادل هورمونی را تنظیم میکنند. تغذیهی نامناسب—بهویژه رژیمی که سرشار از چربیهای اشباع، مواد فرآوریشده، گوشتهای قرمز و لبنیات باشد—میتواند بهمرور التهاب مزمن ایجاد کند، سطح هورمونهایی مانند IGF-1 را افزایش دهد و محیطی مساعد برای رشد و تکثیر سلولهای سرطانی به وجود آورد.
از سوی دیگر، رژیمهای گیاهی غنی از فیبر، آنتیاکسیدانها، پلیفنولها و فیتوکمیکالها هستند؛ عناصری که نقش مهمی در کاهش التهاب، پاکسازی بدن از سموم، بهبود عملکرد گوارش و تقویت سیستم ایمنی ایفا میکنند. به همین دلیل، بسیاری از سازمانهای معتبر سلامت جهان توصیه میکنند که سهم غالب بشقاب افراد از مواد گیاهی تشکیل شده باشد.
۲. رژیم گیاهی چگونه در پیشگیری از سرطان مؤثر است؟
۲.۱. کاهش التهاب مزمن
التهاب مزمن یکی از عوامل کلیدی بروز بسیاری از سرطانهاست. غذاهای گیاهی—از سبزیها و میوهها گرفته تا غلات کامل —حاوی ترکیبات ضدالتهابی طبیعی هستند که به بدن کمک میکنند التهاب را مهار کند.
۲.۲. نقش آنتیاکسیدانها و فیتوکمیکالها
آنتیاکسیدانها رادیکالهای آزاد را خنثی میکنند؛ رادیکالهایی که اگر مهار نشوند، به DNA سلولها آسیب زده و احتمال بروز سرطان را افزایش میدهند. رژیمهای گیاهی یکی از غنیترین منابع آنتیاکسیدانها در طبیعتاند.
فیتوکمیکالهایی مانند لیکوپن (در گوجه)، کورکومین (زردچوبه)، سولفورافان (در کلم بروکلی) و رزوراترول (در انگور) در پژوهشها نشان دادهاند که توانایی مهار رشد سلولهای سرطانی را دارند.
۲.۳. نقش حیاتی فیبر غذایی
فیبر از بروز سرطان روده بزرگ—یکی از شایعترین سرطانها—پیشگیری میکند. فیبر باعث افزایش حجم مواد دفعی، کاهش زمان باقیماندن مواد زائد در روده و در نهایت کاهش تماس دیوارهی روده با مواد سرطانزا میشود.
رژیمهای مبتنی بر گیاهان چندین برابر رژیمهای حیوانی فیبر دارند.
۲.۴. کنترل وزن و کاهش چربی بدن
چاقی و چربی از عوامل خطر مهم در بروز سرطانهایی مانند پستان، رحم، تخمدان، پروستات و کولون است. رژیمهای گیاهی معمولاً کالری کمتر، چگالی انرژی پایینتر و چربی اشباع حداقلی دارند و به همین دلیل در کنترل وزن بسیار مؤثر هستند.
۳. مضرات مصرف محصولات حیوانی در ارتباط با سرطان
۳.۱. گوشت قرمز و گوشت فرآوریشده
مطالعات متعدد نشان دادهاند که مصرف گوشت قرمز—بهخصوص گوشتهای فرآوریشده مانند سوسیس، کالباس و بیکن— خطر سرطان روده بزرگ را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد. عوامل زیر در این موضوع دخیلاند:
- وجود نیتریتها و نیتریتها در گوشتهای فرآوریشده
- تشکیل ترکیبات سرطانزا مانند HCAs و PAHs هنگام سرخکردن یا کبابکردن
- چربی اشباع بالا که التهاب را افزایش میدهد
۳.۲. لبنیات پرچرب و سرطان پروستات
برخی پژوهشها ارتباطی میان مصرف لبنیات و افزایش خطر سرطان پروستات یافتهاند. یکی از فرضیهها افزایش هورمون IGF-1 پس از مصرف لبنیات است که رشد سلولهای سرطانی را تحریک میکند.
۳.۳. تخممرغ و ارتباط با سرطان پروستات پیشرفته
برخی مطالعات مشاهدهای نشان دادهاند که مصرف تخممرغ—بهویژه زرده بهدلیل وجود کولین بالا—ممکن است با افزایش خطر سرطان پروستات پیشرفته مرتبط باشد. البته این ارتباط قطعی نیست، اما توجه کردن به آن ضروری است.
۳.۴. چربیهای حیوانی و التهاب
چربیهای اشباع که عمدتاً در گوشت و لبنیات وجود دارند، میتوانند سطح التهاب در بدن را بالا ببرند و با ایجاد محیطی مساعد برای رشد سلولهای سرطانی، خطر بیماری را افزایش دهند.
۴. مزایای جایگزینهای گیاهی در کاهش خطر سرطان
اگرچه حذف کامل محصولات حیوانی برای همهی افراد ضروری یا ممکن نیست، اما جایگزین کردن بخشی از آنها با منابع گیاهی فواید بسیار چشمگیری دارد. برخی از این منابع عبارتاند از:
۴.۱. پروتئینهای گیاهی
منابعی مانند:
- عدس
- نخود
- لوبیاها
- سویا و محصولات آن (توفو، تمپه، شیر سویا)
- آجیلها و دانهها
اینها نهتنها پروتئین کافی دارند، بلکه چربی اشباع بسیار کمتری دارند و در عوض سرشار از فیبر و آنتیاکسیداناند.
۴.۲. چربیهای سالم گیاهی
چربیهای اشباعشده حیوانی را میتوان با چربیهای مفید موجود در:
- روغن زیتون
- آووکادو
- دانههای چیا و کتان
- مغزها
جایگزین کرد. این چربیها در کاهش التهاب و حفظ سلامت قلب و عروق نقش مهمی دارند.
۴.۳. شیر و پنیرهای گیاهی
جایگزینهایی مانند شیر بادام، شیر جو، شیر سویا یا پنیرهای گیاهی ، گزینههایی کمچربتر و فاقد کلسترول هستند.
۴.۴. فیبر فراوان غلات کامل
برنج قهوهای، نان کامل، جو دوسر و گندم کامل نقش پررنگی در بهبود گوارش و کاهش خطر سرطان روده دارند.
۵. رژیم گیاهی در بیماران مبتلا به سرطان
بسیاری از بیماران و خانوادهها میپرسند که آیا رژیمهای گیاهی فقط برای پیشگیری مفیدند یا برای مبتلایان نیز تأثیر دارند؟ پاسخ این است که این رژیمها در بهبود کیفیت زندگی بیماران، کاهش التهاب، افزایش انرژی و حتی تحمل بهتر درمانها نقش دارند. البته تغییرات غذایی برای بیماران باید زیر نظر متخصص تغذیه انجام شود، اما شواهد نشان میدهد که مصرف مواد گیاهی با کاهش خستگی، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و حفظ وزن سالم مرتبط است.
۶. سخن پایانی
در دنیایی که بیماریهای مزمن و سرطان در حال افزایشاند، مهم است بدانیم که بخشی از قدرت محافظتی بدن دقیقاً در بشقاب ما نهفته است . رژیمهای مبتنی بر گیاهان نه تنها انتخابی اخلاقی و زیستمحیطیاند، بلکه انتخابی هوشمندانه برای سلامت طولانیمدت محسوب میشوند.
با افزایش آگاهی و اتخاذ تصمیمهای درست غذایی، میتوانیم راهی بهسوی سلامتی بیشتر و آیندهای روشنتر باز کنیم.
منابع
- World Health Organization. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. WHO Technical Report Series.
- World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.
- Chan DSM, Lau R, Aune D, et al. Red and processed meat and the risk of colorectal cancer: a systematic review and dose-response meta-analysis. PLoS One.
- Song M, Chan AT. Diet, gut microbiota, and colorectal cancer prevention: a review. Gastroenterology.
- Chen M, Li J, et al. Dairy consumption and risk of prostate cancer: a meta-analysis. Am J Clin Nutr.
- McCarty MF. Vegan proteins may reduce IGF-1 activity and cancer risk. Medical Hypotheses.
- Barnard ND, Goldman DM, et al. Plant-based diets for cancer patients: benefits and considerations. Nutrition in Clinical Practice.
برای مطالعه بیشتر
https://cruelty.farm/
https://cruelty.farm/for-animals/
https://cruelty.farm/for-environment/
https://cruelty.farm/for-humans/
https://cruelty.farm/take-action-now/
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://huf.ac/
https://sabzito.com/
https://www.instagram.com/mehravamag/
